De Kennistafel Effectief Leesonderwijs is in 2020 door de PO-Raad, de VO-raad en het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO) in het leven geroepen om een duurzame uitwisseling tot stand te brengen tussen onderzoekers op hogescholen en universiteiten, onderwijsexperts van kennisinstituten, en onderwijsprofessionals ‘in het veld’. In 2023 heeft de Kennistafel aandacht besteed aan de tweede beweging die in haar doelstelling vervat zit: die van de praktijk naar de wetenschap, aan de hand van een inventarisatie van de vragen die op scholen en opleidingen leven waarover nog weinig of geen kennis beschikbaar is en die daarom het waard zijn om wetenschappelijk onderzocht te worden.
Van meet af aan is het opstellen van een onderzoeksagenda een van de hoofddoelen van de Kennistafel
geweest. Natuurlijk: er is al heel veel fundamenteel en praktijkgericht onderzoek gedaan naar
leesonderwijs, leesgedrag, leesvaardigheid, leesmotivatie en alles wat nog meer met lezen te maken
heeft. Maar hoe die kennis in de praktijk kan worden toegepast, is niet altijd even duidelijk. Het is
belangrijk dat een leraar weet heeft van het belang van achtergrondkennis in het begripsproces of van het belang van metacognitie bij het uitvoeren van leestaken; de crux zit hem dan in de vraag hoe hij op basis van die kennis zijn instructie kan vormgeven. Nieuw onderzoek naar hoe leraren de faciliteit om kennis creatief toe te passen kunnen ontwikkelen, is nodig. De belangrijkste focus van de Kennistafel is dan ook dat we de kennis over effectieve didactiek duurzaam willen verankeren in de onderwijspraktijk en willen weten wat daarvoor nodig is.
Er zijn tal van factoren in het geding die de eerder genoemde achteruitgang van de leesvaardigheid van Nederlandse scholieren zouden kunnen verklaren: het lerarentekort, corona, opleidingen die achter de feiten aanlopen, de beperkte leesvaardigheid van pabo-studenten, de overvloed aan digitaal beeldmateriaal, podcasts en luisterboeken die geschreven teksten overbodig maken, enzovoort.
Een andere veelgehoorde verklaring is dat het in Nederland ontbreekt aan een duidelijk nationaal
curriculum. De kerndoelen zijn zo vaag omschreven dat een leraar er alle kanten mee op kan – en
daardoor niet weet welke kant. SLO probeert daar met haar op 10 oktober 2023 gelanceerde nieuwe
conceptkerndoelen al wat verandering in te brengen, onder meer door bij elk kerndoel suggesties te geven voor praktische toepassingen die de handelingsverlegenheid van leraren mede moeten doen omslaan in handelingsbekwaamheid.
Het is precies die omslag die ook de Kennistafel voor ogen staat bij het opstellen van deze
onderzoeksagenda.
