Kennistafel Effectief Leesonderwijs

Wat houdt het initiatief in?

De Kennistafel Effectief Leesonderwijs is een initiatief van de PO-Raad, VO-raad en het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek (NRO), en brengt uitwisseling tot stand tussen wetenschappelijke onderzoekers van hogescholen en universiteiten en mensen uit de praktijk: leerkrachten, schoolleiders, bestuurders en deskundigen van organisaties daaromheen. In het samenbrengen van die geledingen zitten twee bewegingen. Aan de ene kant is van alles bekend over leesonderwijs: daar is immers heel veel onderzoek naar gedaan. Maar die kennis heeft niet altijd zijn weg gevonden naar de praktijk. Een van onze doelen is dan ook om die beweging, van wetenschap naar praktijk, soepeler te laten verlopen, en voor de vertaalslag te zorgen die op een school nodig is. Zie hiervoor bijvoorbeeld de Kwaliteitswaaier Effectief Leesonderwijs. Daarnaast is er de omgekeerde beweging: van onderwijspraktijk naar de wetenschap. Er leven bij scholen, maar ook op sectorniveau, veel vragen. Bijvoorbeeld over het kiezen van een lees- en schrijfmethode, het inrichten van het leesonderwijs in het algemeen, of over motivatieproblemen bij leerlingen. Met elkaar gaan we in de Kennistafel na wat die vragen voor het wetenschappelijk onderzoek zouden kunnen betekenen. Uiteindelijk moet dat leiden tot een onderzoekagenda met de thema’s waar we onze pijlen op moeten richten.

Waar zijn jullie trots op?

De Kennistafel Effectief Leesonderwijs heeft in relatief korte tijd veel voor elkaar gekregen. Zo is er een Visiestuk Van weten naar doen!, het rapport Kennistafel effectief leesonderwijs: inventarisatie initiatieven, is de Kwaliteitswaaier Effectief Onderwijs in Begrijpend Lezen gepubliceerd, organiseerden we verschillende online en offline bijeenkomsten en hebben leden van de Kennistafel hun kennis en ervaringen op verschillende andere bijeenkomsten, conferenties en congressen gedeeld. Maar we zijn nog niet klaar!

Welke bijdrage leveren jullie aan evidence informed onderwijs?

Heel concreet hebben we een bijdrage geleverd door de publicatie van de Kwaliteitswaaier Effectief Onderwijs in Begrijpend Lezen. Daarnaast voert de Kennistafel steeds gesprekken tussen wetenschappers – die zich met leesonderzoek bezighouden en gedegen onderzoek doen waar we internationaal goed om staan aangeschreven – en de onderwijsprofessionals die dat onderzoek ook zouden moeten kunnen gebruiken in de praktijk. Daarnaast is de Kennistafel een plek waar kennisvragen van onderwijsprofessionals in kaart gebracht worden en deze vertaald worden naar een kennisagenda.

Waarop is jullie aandacht op dit moment vooral gericht?

Wij werken hard aan de (verdere) ontwikkeling van een onderzoeksagenda, de doorontwikkeling van de kwaliteitswaaier, het opmaken van verschillende praktijkvoorbeelden, het maken van korte tutorials bij de kwaliteitskaarten en zijn we in gesprek over het leesonderwijs op de opleidingen.

Partners

  • Bart Staijen, leerkracht (Optimus Onderwijs)
  • Cristel Wieman, voorzitter College van Bestuur (Stichting Klasse, Gouda)
  • Sharon Martens, lid Lerarencollectief
  • Eric van den Hoogenband, leerkracht (OBS het Galjoen, Den Haag)
  • Anne de Vries, leerkracht (CBS Het Stroomdal)
  • Inge Vermaas, leerkracht( CBS Het Stroomdal)
  • Ingrid Elijzen, leerkracht (Alan Turingschool, Amsterdam)
  • Heleen Buhrs, leerkracht/leescoördinator (Alan Turingschool, Amsterdam)
  • Cheyenne Claessens, leerkracht/ontwerpteamregisseur onderwijskwaliteit (Brede Basisschool De Vuurvogel, Helmond)
  • Daisy Mertens, leerkracht (Brede Basisschool De Vuurvogel, Helmond)
  • Mark Brijan, schoolleider (Bonifatius mavo)
  • Jocelijn Pleumeekers, docent Nederlands/taalcoördinator (Taalbrug College, Eindhoven)/Curriculumontwikkelaar Nederlands (SLO)
  • Gerriën Groen, (Nuborgh College)
  • Anja Kruithof, docent (Nuborgh College)
  • Caroline Wisse, docent (Globe College )
  • Theo Kuijpers, docent (hoger onderwijs)
  • Marte Jongbloed, hogeschooldocent (academische pabo Hogeschool Leiden en kinderboekenschrijver)
  • Betty van Dam, projectleider/ontwikkelaar (Stichting Primo, Schiedam)
  • Wenckje Jongstra, associate lector ‘Taalstimulering’ (Hogeschool KPZ)
  • Dr. Mirjam Snel, hogeschoolhoofddocent/onderzoeker (Hogeschool Utrecht)
  • Dr. Femke Scheltinga, senior adviseur/onderzoeker (ITTA, Universiteit van Amsterdam)
  • Dr. Anke Herder, curriculumontwikkelaar vo (SLO)
  • Prof. dr. Paul van den Broek, Hoogleraar Cognitieve en Neurobiologische Grondslagen van Leren en Doceren (Universiteit Leiden)
  • Dr. Inouk Boerma, docent/onderzoeker (Hogeschool iPabo, Amsterdam)
  • Prof. dr. Eliane Segers, hoogleraar (Behavioural Science Institute en Orthopedagogiek: Leren en Ontwikkeling)
  • Prof. dr. Roel van Steensel, hoogleraar Leesgedrag (Vrije Universiteit Amsterdam/VU)
  • Dr. Elsje van Bergen, Associate Professor (Vrije Universiteit, Amsterdam)
  • Sander Dankelman, beleidsadviseur (PO-Raad)
  • Annette Thijs, beleidsadviseur (PO-Raad)
  • Tes Schmeink, beleidsadviseur (VO-raad)
  • Peter Lucas, beleidsadviseur (VO-raad)
  • Linda Sontag, teamleider en coördinator Praktijkgericht Onderwijs onderzoek (NRO)
  • Bart ten Bosch, senior beleidsadviseur onderwijs (Gemeente Den Haag)

Kennisbank

Praktijkvoorbeelden & interviews

Verbeteren leesvaardigheid is een kwestie van lange adem

De vaardigheid om teksten diepgaand te verwerken en het leesplezier van Nederlandse leerlingen dalen. Hoewel elke school dat tij graag wil keren, blijkt het in de praktijk vaak lastig. Deze twee scholen laten zien wat voor hen de sleutel was tot succes: klein beginnen. ‘We wilden liever een succeservaring met zijn allen, dan verzanden in iets groots wat niet afkomt.’

Praktijkvoorbeelden & interviews

Goed kunnen lezen is essentieel voor alle vakken

De vaardigheid om teksten diepgaand te verwerken en het leesplezier van Nederlandse leerlingen dalen. Hoewel elke school dat tij graag wil keren, blijkt het in de praktijk vaak lastig. De Bonifatius mavo constateerde een aantal jaren geleden een dalende leesvaardigheid bij haar leerlingen. Een sectieoverstijgend team van docenten ging ermee aan de slag.

Publicaties & links

Verslag | Topoverleg Leesonderwijs

Op woensdag 19 april 2023 vond het Topoverleg Leesonderwijs plaats bij het Pouwer College in Utrecht. Deze middag verzamelden organisaties die bijdragen aan beter leesonderwijs zich bij het Pouwer College om te bespreken hoe tot een gemeenschappelijke aanpak te komen.

Praktijkvoorbeelden & interviews

Tachtig minuten les creëert ruimte voor coaching en keuzes

Na drie jaar ‘oefenen’ in speciale klassen, start Over Betuwe College Bemmel in schooljaar 2020-2021 met een coachende aanpak en een 80-minutenrooster voor alle leerlingen. Lees in dit praktijkvoorbeeld waarom de school voor deze verandering kiest.

Praktijkvoorbeelden & interviews

Meer taal, beter leren

Ongeveer 95 procent van de leerlingen in het voortgezet onderwijs is functioneel geletterd: zij kunnen eenvoudige teksten over alledaagse onderwerpen begrijpen. Maar ongeveer een kwart lukt het niet om complexere teksten te verwerken. Daarom geeft Vereniging OMO structurele aandacht aan taal, in samenwerking met de bibliotheken in Noord-Brabant. ‘We willen de leesmotor aan de gang krijgen.’ Lees het artikel uit het VO-magazine.

Praktijkvoorbeelden & interviews

Meer lezen is essentieel: “Nederlands is het smeermiddel tussen de vakken”

Leesmotivatie, de zin om een boek te pakken en op te gaan in de wereld die geschetst wordt, neemt af. Dat blijkt uit de recente Staat van Onderwijs. Hoe krijg je leerlingen weer aan het lezen? “De crux is dat je een link legt met de leefwereld van je leerlingen.” Aan het woord is Didy Pijpker, docent Nederlands aan de Rutger Kopland School in Siddeburen. Waarom is het zo belangrijk om de leesmotivatie en de leesvaardigheid te verhogen?

Publicaties & links

Samen bouwen aan leesonderwijs

De leesvaardigheid van Nederlandse leerlingen moet beter. Een speciale Kennistafel probeert daarin verandering te brengen. Wat is er eigenlijk nodig voor goed leesonderwijs? In de Kennistafel Effectief Leesonderwijs buigen experts zich over deze kwestie, onder wie leraar Erik van den Hoogenband van obs Het Galjoen in Den Haag en bestuurder Cristel Wieman van Stichting Klasse uit Gouda. Lees hier het artikel over de Kennistafel Effectief Leesonderwijs van Didactief.

Video's & podcasts

Webinar Didactief over diep lezen

Het begrijpend leesniveau van Nederlandse leerlingen daalt hard. Wat kunnen we doen om het tij te keren? In dit webinar geven hoogleraar Eliane Segers (UT) en leerkracht en leesexpert Heleen Bührs (Alan Turingschool) je inzichten uit wetenschap en praktijk. Vol concrete tips waarmee je direct aan de slag kunt op je eigen school.

Video's & podcasts

Webinar | De rol van de bestuurder bij de verbetering van het leesonderwijs

Tijdens het webinar op 11 april gaf Mirjam Snel (voorzitter Kennistafel Effectief Leesonderwijs) uitleg over de Kwaliteitswaaier. Bestuurders Cristel Wieman (Stichting Klasse) en Dirk Speelman (VariO Onderwijsgroep) vertelden hoe zij binnen hun bestuur werken aan het leesonderwijs. Kijk hier het webinar terug.

Video's & podcasts

Terugblik | Avond van de leraar #4: Effectief Leesonderwijs

Hoe is leesonderwijs bij jou op school georganiseerd? Hoe ontwikkel je leesonderwijs duurzaam en effectief? Wat is nodig in het klaslokaal en in de schoolorganisatie? Deze vragen stonden centraal tijdens de Avond van de leraar over Effectief Leesonderwijs op dinsdag 18 april 2023. Kijk deze avond terug.

Video's & podcasts

Webinar | Kwaliteitswaaier Effectief Onderwijs in Begrijpend Lezen: In de praktijk

In dit webinar geven hogeschool hoofddocent en voorzitter Kennistafel Mirjam Snel en leraren Eline Klaassen (Maasplein, po) en Caroline Wisse (Globe, vo), onder begeleiding van dagvoorzitter Bart Staijen, je inzichten uit wetenschap en praktijk over effectief leesonderwijs.

Praktijkvoorbeelden & interviews

Schoolleider en bestuurder hebben cruciale rol als het gaat om leesonderwijs

De Kwaliteitswaaier is een instrument die in zowel het primair als het voortgezet onderwijs gebruikt kan worden om effectief leesonderwijs te bieden. In een dubbelinterview met Mirjam Snel, voorzitter van de Kennistafel en werkzaam bij Hogeschool Utrecht, en Cristel Wieman, bestuurder van Stichting Klasse en lid van de Kennistafel, wordt duidelijk dat de Kwaliteitswaaier vooral een praktische tool is voor meerdere rollen in het onderwijs.

Publicaties & links

Kwaliteitswaaier | Effectief Onderwijs in Begrijpend Lezen

Deze kaarten beschrijven wat effectief leesonderwijs betekent voor de vier verschillende rollen in het onderwijs. De kaarten kunnen niet los van elkaar gezien worden. Juist de samenhang van de kaarten maakt leesonderwijs effectief. We spreken daarom niet van losse kwaliteitskaarten, maar van samenhangende kaarten die gezamenlijk een ‘kwaliteitswaaier’ vormen.

Inspiratiebijeenkomst vo | Leesoffensief Brabant

Het Leesoffensief Brabant zet zich in voor de leesmotivatie van alle Brabantse jongeren. Om hier meer daadkracht aan te geven voor de jongeren in het voortgezet onderwijs organiseren we een inspiratiebijeenkomst op donderdag 6 oktober van 14:45 tot 17:15 uur met aansluitend een netwerkborrel bij de Scholengroep de Langstraat in Waalwijk.

Video's & podcasts

Derde meet up | Kennistafel Effectief Leesonderwijs

Op 22 juni 2022 organiseerde de Kennistafel Effectief Leesonderwijs een derde online meet up. Deelnemers kregen hierbij inspiratie en handvatten aangereikt om het leesonderwijs op school (verder) vorm te geven. Bekijk de meet up.

Video's & podcasts

Tweede meet up | Effectief leesonderwijs po/vo

Hoe is leesonderwijs bij jou op school georganiseerd? Hoe ontwikkel je leesonderwijs duurzaam en effectief? Wat is nodig in het klaslokaal en in de schoolorganisatie? Tijdens de tweede online meet up ‘Effectief Leesonderwijs’ op 9 mei 2022 werden handvatten en inspiratie geboden om het leesonderwijs op school (verder) vorm te geven.

Video's & podcasts

Eerste meet up | Effectief Leesonderwijs po/vo

Hoe ontwikkel je leesonderwijs duurzaam en effectief? Wat is nodig in het klaslokaal en in de schoolorganisatie? Op 31 maart 2022 organiseerde de Kennistafel een online meet up ‘Effectief leesonderwijs: van weten naar doen!’, waarbij deze vragen centraal stonden.

Publicaties & links

Kennistafel effectief leesonderwijs: inventarisatie initiatieven

Ten behoeve van de inventarisatie van de kennistafel Effectief leesonderwijs heeft een expert- en veldraadpleging plaatsgevonden en is een aanvullende zoekopdracht uitgevoerd. Deze informatieverzameling heeft geleid tot een lijst van 149 unieke initiatieven die vervolgens gebundeld zijn om zo een overzicht te maken. Dit rapport beschrijft de werkwijze en uitkomsten van de inventarisatie.

Video's & podcasts

Film | Effectief leesonderwijs

De dalende leesvaardigheid is een acuut maatschappelijk probleem. Met de toepassing van elementen van effectief leesonderwijs kunnen scholen het verschil maken en hun leerlingen helpen om teksten diepgaand te verwerken en hun leesmotivatie te vergroten. Weten aan welke elementen je kan denken? Bekijk het onderstaande filmpje met onderzoeker Mirjam Snel, teamleider Annelein Henselmans, directeur Hilleke Postma en leerkrachten Elin Meijnen, Inge Vermaas en Anne de Vries.

Video's & podcasts

Webinar | Leesmotivatie

Hoe zorg je nou dat je leerlingen uit zichzelf hun leesboek pakken, thuis en op school? In dit webinar vertelt hoogleraar Roel van Steensel wat we weten uit onderzoek. Docent Nederlands Caroline Wisse geeft concrete tips uit de praktijk. Zowel nuttig voor po als vo!

Publicaties & links

Informatiepagina | Samen bouwen aan leesonderwijs

De leesvaardigheid van Nederlandse leerlingen moet beter. Een speciale Kennistafel probeert daarin verandering te brengen. Wat is er eigenlijk nodig voor goed leesonderwijs?

Publicaties & links

Visiestuk | Kennistafel effectief leesonderwijs

In het visiestuk Beter leesonderwijs: van weten naar doen! legt de Kennistafel Effectief Leesonderwijs een raamwerk neer voor goed leesonderwijs en voor de acties die nodig zijn om de voorwaarden voor goed leesonderwijs te realiseren. Het visiestuk is de opbrengst van het eerste jaar van de kennistafel.

Praktijkvoorbeelden & interviews

Interview | Kennistafel verbetert effectiviteit leesonderwijs

De Kennistafel ‘Effectief leesonderwijs’ bestaat uit zo’n dertig onderzoekers en professionals uit po en vo die zich samen buigen over de vraag hoe de kwaliteit en de effectiviteit van het leesonderwijs kunnen worden verbeterd. Drie van hen vertellen vanuit hun eigen perspectief over het belang en de activiteiten van deze Kennistafel: Femke Scheltinga, Betty van Dam en Sharon Martens.

Publicaties & links

Nieuwsbericht | Kennistafel Effectief Leesonderwijs

Ongeveer een kwart van de leerlingen beschikt over te weinig leesvaardigheid om de complexere teksten die ze op de middelbare school moeten gaan lezen te kunnen begrijpen. Daarnaast lijkt ook in het voortgezet onderwijs het leesniveau af te nemen. Daarom is in 2020 de Kennistafel Effectief Leesonderwijs opgestart.

Bekijk hier de kwaliteitswaaier.
Gedrukte versie ontvangen, vragen, ideeën of opmerkingen? Klik hier.
Adres
Aidadreef 4
3561 GE Utrecht
Contactpersoon
Tes Schmeink